1⃣در طول تاریخ فلسفه و الهیات و حتی عرفان چهار نوع شر را تمیز داده اند.یک شر ، شر مابعدالطبیعی یا متافیزیکال است . یعنی اگر در جهان هستی ، موجود لایتناهی یا بی کران یا بی نهایتی هست ، خداست – اگر هست – پس از خدا که بگذریم هر موجود دیگری در جهان هستی ، چه موجود طبیعی باشد چه مجرد،بالاخره موجودیست متناهی.بعد گفته می شود که هر موجودی غیر از خدا محدود است و محدودیت همیشه نشان دهنده نقص است .موجود به میزان محدودیت هایی که دارد نقص دارد و این که خدا ناقص نیست برای این است که نامحدود است.پس نقص همیشه شر است . بنابراین هر موجودی غیر از خدا دستخوش یک شری است که به آن می گویند شر مابعدالطبیعی که ناشی از نقص اوست.فقط خداست که معاف از شر است زیرا کران ناپذیر است .من گمان می کنم اگر این شر را فیلسوفان و الهی دانان و عارفان به یاد انسان نمی آوردند هیچ کس احساس نمی کرد که به چنین شری هم دچار است.آنها ما را متوجه این کردند که خود محدود بودن ما شر است .
2⃣شر دیگری که میخواهم توضیح بدهم ، شر طبیعی ست . شری ست که معمولا از حوادث طبیعی و سوانح طبیعی انتزاع می کنیم .مانند سیل ، زلزله ، آتشفشان و ... که به وجود انسان مربوط نیست یعنی اگر انسان هم روی کره زمین زندگی نمی کرد ، این شرها وجود داشتند.
3⃣قسم سومی برای شر هست که تعبیر می شود به شر اخلاقی ، یعنی کارهای نادرستی که ما انجام می دهیم.هر کاری که به لحاظ اخلاقی نادرست باشد وقتی صورت بگیرد، شری رخ داده است.
4⃣قسم چهارم شر ، شرعاطفی (effectiv ) یا شر هیجانی (emotional) است.شر عاطفی همان چیزی ست که در روانشناسی از آن تعبیر می شود به درد و رنج.درد به این معنا که وقتی فرد در خودش حالت نامطلوبی احساس می کند ، و بدن او واسطه است برای این درد .مثل ماندن دست انسان لای در و احساس درد – اگر انسان دست نداشت دردی هم به این واسطه احساس نمیکرد.چون جسم ، بدن و تن و اندام وجود دارد ، درد (pain) هم وجود دارد.اما گاهی حالت نامطلوبی احساس می شود که بدن یا جسم واسطه اش نیست .مثل وقتی که فرض کنید کاری که در گذشته انجام شده ولی با یادآوری آن عمل ، شرم بر انسان مستولی میشود.در این نوع حالت نامطلوب، بدن واسطه نیست اما رنج هست.پس اگر انسان به حالت نامطلوبی به واسطه جسم دچار شود، به آن درد می گویند و اگر بی واسطه جسم پدید آید از آن با عنوان رنج (suffering) نام می بریم.شر عاطفی یعنی درد و رنج .
وجود شر در عالم برای تمام انسانها باهر عقیده ای مشکل ساز است . در این سری درس گفتارها عمدتا از منظر یک فرد خدا ناباور مورد بررسی قرار میگیرد.برای این منظور خصوصا بر آرای آلبر کامو در مورد امر "پوچ " تاکید میشود . درس گفتار شرور یک: نمونه های شرور در جهان مسئله آشوتیس در زمان هیتلر ،که جمعی انسان یهودی بخاطر باورهایشان آزار دیدند، یا طالبان ،داعش .....که جان بسیاری را میگیرند. شرور ذهن را مشغول میکند وغیر قابل بیان بودن آن مارا با پرسشی در جهان روبرو میکند .مثلا پسری گواهینامه میگیرد ، مادر برایش اتومبیل میخرد و او در جاده شمال تصادف کرده میمیرد. تمام عوامل طوری کنار هم قرار میگیرند که این اتفاق بیفتد ؟ میتوانست این اتفاق رخ ندهد؟ چرا این شرور رخ میدهد ؟ چرا وچگونه خدانا باوران هم با این مسئله روبرو هستند ؟
اصل وقوع شرور برای ما نگران کننده وتکان دهنده نیست ،بلکه مفهوم نبودن آن وعدم درک شر برای ما دردناک است .
مسئله شر یک موضوع صرفا الهی نیست بلکه یک مسئله فلسفی است . ونیار به توضیح برای دلیل بودن آن است ،واینکه چگونه خود را در برابر آن حفظ کنیم ؟
شاید بهترین نمونه غیر دینی #وجود_شرور در #آثار_آلبر_کاموست . کامو در کتاب "افسانه سیزیف"فلسفه خود را که مواجهه انسان با شرور در این عالم است توضیح میدهد،در رمان "بیگانه"از نظر هنری وادبی بیان میکند .
کامو معتقد است ما بطور غاقلانه به زندگی ادامه میدهیم وروز وشب را طی میکنیم .اما یک لحظه اتفاق بزرگی برای ما رخ میدهدکه انگار از خواب بیدار میشویم .
درک این رویداد از فهم ما دور است ویا قسمتی از آن قابل درک با عقل نیست .
کامو میگوید وقتی به رویدادی برمیخوریم که عقل ناپذیره به یک تجربه پوچی وبیهودگی میرسیم واز خودمان میپرسیم برای چه زندگی میکنیم ؟
مهمترین رویداد که ما را به این مرحله از پوچی میرساند حوادثی مانند مرگ عزیزان بر اثر حادثه ،وجود بیماری صعب العلاج در شخصی وبرخورد ما با او این احساس پوچی و عبث بودن زندگی تا مرحله خودکشی را در انسان بوجود میاورد...
مسئله شرور در یک فرد دین ناباور
در مسئله پیری ،بیماری ویا از دست دادن یکی از عزیزان چیزی وجود دارد که قابل فهم نیست. "کامو"در ابتدای کتاب سیزیف میگوید : خودکشی کردن اعتراف به اینست که زندگی بار بسیار گرانی است و از قدرت فهم من خارج است (مثال ،شرور ).
با جهان اطراف خودمان احساس بیگانگی میکنیم .
کامو میگوید :جهانی راکه بشود حتی با دلایل بد توضیح داد ،جهان آشناست . به نظر کامو وقتی رنج میکشیم و وجود این رنج را عبث میدانیم ،به بیهودگی میرسیم .
سیزیف ،فردی اسطوره ای یونانی که خدایان براو خشم میگیرند ومیگویند یک سنگ بزرگ را از پایین کوه به بالای آن ببرد ودرست وقتی به بالا رسید سنگ برمیگردد واو دوباره باید اینکار را تکرار کند .این بی هدفی در بالا بردن سنگ مجازات سیزیف است .
کامو زندگی روزمره انسان را با مجازات سیزیف مقایسه کرده ومیگوید: خود زندگی هر روز ما شر است وما در آن فرسوده میشویم . از نظر کامو باورهای دینی توهم است.ونقطه اشتراک کامو با بینش دینی اینست که باید تلاش کرد ومعنایی برای این راه حل خداباوران علاوه بر اینکه تا حد زیادی ماهیت دین وتلقی آنها را از خدا روشن
میکند ،میتوان بحران ناشی از تجربه شرور را در این عالم برای انسان مصیبت زده تخفیف دهد. در واقع پاسخ دین که در ادیان توحیدی است ،باور به خداست .خدایی که عالم مطلق ، قادر مطلق وخیرمحض است . تمام عالم نمایشنامه کیهانی است که ما قسمتی از آن هستیم واین مجموعه کاروانی است که به سمت او حرکت است . مثلامادری که فرزند از دست داده ،رنج جانگداز فراق فرزند رانمیتوان جبران کرد ،اما این باور را میتوان داشت که در حیات پس از مرگ زندگی او تداوم میبخشد وبه همین دلیل میگوید :حتما حکمتی بوده است . فرزند من نمرده بلکه از صورتی به صورت دیگر تبدیل شده است، که فروید این حالت را توهم می نامد . به هر حال تصور خدای حکیم درد ورنج را قابل تحمل میکند . معتزله هم به حیات پس از مرگ عقیده دارند ،هرچند که ممکن است عدالت بطور کامل در این جهان تحقق پیدا نکند ولی دلیل آن حکمت خداوند است. بررسی اینکه چگونه مسئله شرور میتواند باورهای الهیاتی رادر حوزه ادیان توحیدی دچاربحران ومشکل کند ،در قسمت بعد صحبت خواهد شد ..دین
نوع مسئله که خداناباوران وخداباوران در خصوص معضل شر دارند باهم متفاوت است . شخص خداناباور بیش از هر چیز درک معنا شرور برابش مهم است وچون علت را درک نمیکند به پوچی وبیهودگی میرسد . مهمترین مسئله ای که وجود شرور در پیش روی خدا ناباوران قرار میدهد ،عبارت است از: عدل الهی.چطور میشود در جهانی که خدا ناظر وحاکم بر آن است شرور جانکاه رخ بدهد.
شر در حوزه الهیاتی سه تقریر مختلف دارد . 1_ اولین صورت بندی شر را صورت منطقی شر میگویند.صورت منطقی شردر واقع این است که اصل وقوع شرور در این عالم و فرض وجود یک خدای عالم مطلق ،قادر مطلق وخیر محض، منطقا ناسازگاراست. یعنی نمیتوان در یک زمان هم منطقا ناساز گار است . یعنی نمیتوان در یک زمان هم منطقا صادق باشند. هیچ جهانی وجود نداردکه بتوان این دو گزاره را هم زمان صادق فرض کرد واگر یکی از این گزاره ها صادق باشد گزاره دیگر لاجرم کذب است .
2_ ابصورت احتمآلاتی که مسئله شر فرد خدا ناباور ادعا می کند که به فرض وجود شرور در این عالم ،این باور که خدای عالم وقادر وخیر خواا در صدر این عالم وجود دارذ وامور این عالم را تدبیرمیکند بسیار باور نا متحملی خواهد بود. به عبارت دیگر صدق گزاره "خدا وجود دارد" با وجود شروری که در این عالم رخ میدهد بسیار اندک است ،پس یک انسان خردگرا نمیتواند به باور خداوندی پای بند باشد .
3_مسئله وجودی شر که با دو مسئله پیشین تفاوت دارد وعمدتا نظری است .واساسا نگرش به وجود یک خدای حکیم وخیرخواه را از دست داده اند . فیلسوفان موشکافی کرده وتجربه زندگی فردی که برایش اتفاق افتاده و تجربه کسی که نظاره میکند نیز با هم تفاوت دارد ، انسانی که شرور بر آن واقع شده منکر وجود خداوند خواهد بود ، و انسان نظاره گر میتواند به اینکه حکمت خداوند است اکتفا کند .
با توجه به افزایش روز افزون منابع مجازی در مورد عرفان به ویژه درباره شاعر بزرگ ایرانی مولانا جلال الدین مشهور به مولوی و بیان مطالب غیر کارشناسی درشبکه های مجازی، برآن شدیم تا با استفاده از سخنان اساتید مطرح عرفان و مولوی شناسان با اطمینان از صحت مطالب و منابع چکیده ای از شرح حکایات مثنوی، فیه ومافیه، ابیات دیوان شمس و فایلهای سخنرانی در این خصوص و سایر عرفا را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.
