سیمای حضرت مسیح درمثنوی سیمایی روحانی و استثنایی است.
عنوان " کلمه " و " روح الله " ، او را از حیث ولادت به حضرت آدم و از لحاظ فرجام به حضرت ادریس شبیه می سازد و از سایر انبیا متمایز میکند. در داستان ولادت عیسی که در مثنوی بر مبنای قرآن کریم استوار شده است، هیچ چیز جالبتر از حمل یافتن مریم از روح القدس نیست.
دید مریم صورتی بس جان‌فزا جانفزایی دلربایی در خلا
پیش او بر رست از روی زمین چون مه وخورشید آن روح الامین
لرزه بر اعضای مریم اوفتاد کو برهنه بود و ترسید از فساد
گشت بی‌خود مریم و در بی‌خودی گفت بجهم در پناه ایزدی
مریم به هنگام برهنگی صورت جوان زیبا و جانفزایی را میبیند که گویی از زمین به یکباره روییده باشد وحشتزده به خدا پناه میبرد اما آن جوان (روح الامین) او را از وحشت باز میدارد و میگوید تو از من به حق پناه می بری(اعوذ آری) در حالیکه من خودِ آن پناهم. من امین حضرت حقم، از من فاصله مگیر.
تو همی‌گیری پناه ازمن به حق من نگاریدهٔ پناهم در سبق
آن پناهم من که مخلصهات بوذ تو اَعوذ آری و من خود آن اَعوذ
بانگ بر وی زد نمودار کرم که امین حضرتم از من مَرَم
روح القدس، مریم را به عیسی بشارت میدهد و به او چنان روح و نفخه ای میبخشد که کرامات آن در وجود حضرت مسیح متجلی میشود. حالِ عیسی ورای سایر آدمیان است چنانکه خداوند بعد خلق آدمیان در آنها روح دمیده است اما عیسی خلقتش هم به وسیله روح انجام شده است. این همان یکرنگی یا صورتی از اتحاد لاهوت و ناسوت در وجود عیسی میباشد و نشانه ی رفع دوئیت بین روح و جسم است.
مولانا در داستان خم عیسی به این بیرنگی اشاره دارد. داستان از این قراراست که مریم عیسی را در کودکی به آموختن حرفه ی رنگرزی در نزد استاد می گمارد. یک روز در غیاب استاد، عیسی همه جامه ها را که رنگهای مختلفی میخواستند در یک خم رنگرزی می اندازد و به هر رنگی که جامه ها میبایست بود، از خم بیرون می آورد.
او ز یک رنگی عیسی بو نداشت وز مزاج خمِّ عیسی خو نداشت
جامهٔ صد رنگ از آن خم صفا ساده و یک‌رنگ گشتی چون صبا
مولانا میگوید، یک رنگی خاصیت و مزاج خُم حضرت عیسی است، و اتصال او با عالم روح متضمن مفهوم این یک رنگی اوست.
صحنه بشارت مریم در انجیل لوقا (باب اول ـ آیات 31 ـ 32) چنین آمده است: فرشته به او گفت: ای مریم ترسان مباش زیرا که نزد خدا نعمت یافته پسری به دنیا می آوری که عیسی نام دارد...
در سوره آل عمران (آیات 45 ـ 51) همین رخداد چنین بیان شده است: و ملائک به مریم گفتند که خدا تو را به کلمه ای که نامش مسیح عیسی ابن مریم است، بشارت می دهد... چنانکه در سوره مریم (16 ـ 21) آمده است: یاد کن از احوال مریم آن روز که برای عبادت در کنجی عزلت گزید و ما روح خود را به صورت جوانی زیباروی به سوی او فرستادیم...
و اینک دنباله داستان را از زبان مولانا بشنویم:
بانگ بر وي زد نمودار کرم که امين حضرتم از من مرم
از سرافرازان عزت سرمکش از چنين خوش محرمان خود درمکش
از وجودم مي گريزي در عدم در عدم من شاهم و صاحب علم
مريما بنگر که نقش مشکلم هم هلالم هم خيال اندر دلم
چون خيالي در دلت آمد نشست هر کجا که مي گريزي با توست
جز خيالي عارضي باطلي کو بود چون صبح کاذب آفلي
من چو صبح صادقم از نور رب که نگردد گرد روزم هيچ شب
هين مکن لاحول عمران زاده ام که ز لاحول اين طرف افتاده ام
مر مرا اصل و غذا لاحول بود نور لاحولي که پيش از قول بود
تو همي گيري پناه ازمن به حق من نگاريده پناهم در سبق آن پناهم من که مخلصهات بوذ تو اعوذ آري و من خود آن اعوذ
آفتي نبود بتر از ناشناخت تو بر يار و نداني عشق باخت
يار را اغيار پنداري همي شاديي را نام بنهادي غمي
اينچنين نخلي که لطف يار ماست چونک ما دزديم نخلش دار ماست
اينچنين مشکين که زلف مير ماست چونک بي عقليم اين زنجير ماست
اينچنين لطفي چو نيلي مي رود چونک فرعونيم چون خون مي شود
خون همي گويد من آبم هين مريز يوسفم گرگ از توم اي پر ستيز
تو نمي بيني که يار بردبار چونک با او ضد شدي گردد چو مار
با توجه به افزایش روز افزون منابع مجازی در مورد عرفان به ویژه درباره شاعر بزرگ ایرانی مولانا جلال الدین مشهور به مولوی و بیان مطالب غیر کارشناسی درشبکه های مجازی، برآن شدیم تا با استفاده از سخنان اساتید مطرح عرفان و مولوی شناسان با اطمینان از صحت مطالب و منابع چکیده ای از شرح حکایات مثنوی، فیه ومافیه، ابیات دیوان شمس و فایلهای سخنرانی در این خصوص و سایر عرفا را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.
