مولوی و عرفان | مولوی , مولانا ,اختیارآدمی در روان شناسی نوین و در کلام مولانا (3), تفسیر , شعر

"آین رند" فیلسوف معاصر انسان را وجودی با ضمیرآگاه مختار(وجدان مختار)میداند ومیگوید:

کلید فهم طبیعت بشراین است که انسان که انسان موجودی است باضمیرآگاه مختار. نیروی استدلال یا وجدان بطور خودکار در نهاد انسان عمل نمی کند.

تفکر یک جریان عملی مکانیکی نیست، ارتباطات منطقی به وسیله غریزه برقرار نمیشوند،اعمال معده ، روده....بطور خودکار انجام می گیرد ولی عمل ذهن وتفکر چنین نیست. درهرمورد درصحنه زندگی انسان آزاد است که فکرکردن بگریزد ولی آزادنیست از طبیعت خود فرار کند و....

"بندیک اسپینوزا" که از فیلسوفان جبرگرا است، هرفعل انسان را معلول علتی میداند وآن علت معلول علت های قبلی است والی آخرتا به اراده خداوند می رسد وبه نقل از کتاب سیرحکمت در اروپا تالیف محمد علی فروغی می گوید :

 آن قصدها حتما پیش می آید واین علت خود معلول علت این که:اراده های جزئی است، یعنی قصدهایی که شخص در موارد مختلف می کند، وهر قصدی موجبی یعنی علتی دارد که اگر آن علت نبود آن قصد نمیشد،با وجود آن علت آن قصدها حتما پیش می آید و این علت خود معلول علت دیگری است وسلسله این علل ممتد است تا به ذات واجب برسد. پس اراده ها منتهی به مشیت او می شوند واختیاری برای کسی نیست، واین که مردم اراده را آزاد وخود را فاعل مختار می دانند از آن است که متوجه این معنی نیستند واز علل قصد خودآگاهی ندارند.

"دکتر فرانکل" روانشناس معروف معاصر میگوید:

رویدادهای جهان خارج زیر اختیار واراده ما نیستند اما واکنش به این رویدادها در حیطه اختیار ماست وآزاد هستیم که به هر نحوی که می خواهیم با آنها برخورد کنیم واین آزادی است که هیچکس نمی تواند از ما بگیرد .

اما مولوی در تمامی آثار خود بر اختیار تا کید دارد و کسب تکلیف های انسان از خویشتن و"بکنم نکنم"هایی را که آ دمی با خود می گوید وتردید وتامل ها را به هنگام انحام کاری دلیل بر اختیار میداند:

اینکه فردا این کنم یا آن کنم

خود دلیل اختیار است ای صنم

وپشیمانی انسان را پس از دست زدن به کاری دلیل بر اختیارمی داند :

آن پشیمانی که خوردی آن بدی

ز اختیار خویش گشتی مهتدی 

پیغام سروش، نوشته جمال هاشمی

اختیار آدمی در روان شناسی نوین ودر کلام مولانا

مساله جبر و اختیار یک جدل دیر پا در تاریخ بشریت بوده،بحثی آن چنان کهنه وقدیمی که عده ای تفکر پیرامون آنرا موجب آشفتگی فکر وذهن بر می شمرند وآنرا چیزی بیش ازداغ کردن بحث های کهنه وقدیمی نمیدانند.

اما این مفهوم آنچنان با زندگی وسلامت روان عجین است که نمیتوان بدون درک درستی از آن از زندگی پر بار برخوردار بود.

یکی از حیرت انگیزترین شگفتی های نظام آفرینش در این است که:"هرچه از اقسام پست ترحیات به سوی انواع عالیتر می رویم،حمایت طبیعت از موجودات زنده کمتر میشود"

حمایت طبیعت از گیاهان که پست ترین نوع حیات هستند کامل است.گیاهان مسئولیت هیچگونه تلاش برای انجام امور زندگی را ندارند،موظف به دفع دشمن ودفاع ازخود نیستند،به قول سعدی :

<<دایه ابر بهاری بناتِ نبات در مهد زمین می پروراند وموجب استمرار نسل آنها میگردد>>.

اما انسان این عالیترین شکل حیات،مجبور به تفکر وتصمیم گیری است،انسان مجبور به حل مسئله هستی خویش است واین به قول" اریک فروم" آغاز سرنوشت غم انگیز ویا به گفته "براندن" جلال وشکوه مقام آدمی است.

هرچه هست احترامیست که خداوند به وسیله اعطای این آزادی به انسان برای او قائل شده،  سمبل این آزادی به ظریفترین وزیباترین بیان ممکن در کتب مذهبی به این شرح ذکر شده که:

"خداوند آدم را در تناول ازمیوه بهشتی منع کرد ودر عین حال اورا در انتخاب آزاد گذاشت"

یک آهوی وحشی از خود نمی پرسد کیست؟رسالت اوچیست؟ چه باید بکند ؟یا از چه باید بپرهیزد؟و.... او مجبور به انتخاب  نیس

ادامه دارد ......(کتاب پیغام سروش،تالیف جمال هاشمی)

متاسفانه کتاب امانت بود تا رسیدن کتاب سفارشی خودم نوشتن ادامه مطلب به تعویق می افتد .با پوزش