مولوی و عرفان | مولوی , مولانا ,کرامت وسلامت نفس در نهج البلاغه, تفسیر , شعر

کرامت و سلامت نفس در نهج البلاغه

(سلسله جلسات سخنرانی دکتر ناصر مهدوی )

دو آموزه مهمّی که در طول قرن‌های گذشته هیچ کمکی به رشد اخلاقی و عقلانی مسلمانان نکرد و صد دریغ که حتی مانع شکوفایی و در نتیجه افزایش مصایب زندگی مسلمان شد عبارت بودند از:

اول. ترویج این اندیشه که دین برای آبادانی دنیای شما آمده؛

سپس. اینکه عبادات و مناسک و انجام فرایض دینی بستری هستند برای ثواب آخرت و نه زندگیِ با کیفیت دنیا، و قرار است با خواندن قرآن و انجام فرایض، در آخرت از مزد و پاداش بسیاری برخوردار شویم.

نتیجه این دو نوع آموزه که بصورت اکثری در ذهن و زبان علمای اسلام ساری و جاری بوده و هست، دو نتیجه زیانبار به همراه داشت و دارد:

نتیجه نخست آن که وقتی قرار بشود سامان‌بخشِ کارِ دنیا دین باشد، دیگر نیازی به قدرت علم و آگاهی و عقل جمعی نیست و کافی است که مسلمان خلافتی به نام دین تاسیس کنند و امور مسلمین را به خلیفه بسپارند. چنین رویکردی و اندیشه‌ای در دوره‌هایی که اجرایی شده، به امید نزولِ سعادت از در و دیوار شهر و دیار پا گرفته و مردم نیز به نیّت بختیاری به آن دل دادند. اما گذر زمان نشان داده که تخم مرغ‌ها می‌شکنند اما از خوراک خبری نیست؛ سپردن عقل و اراده به خلیفه‌های جانیشنِ خدا برای تنظیم معیشت مردم جز افزایشِ رنج و درد و گسترش مصایب بزرگ، هیچ میراثی برای مسلمانان باقی نگذاشت چرا که آبادیِ دنیا کار دین نیست، و این علم و رشد عقلانی و آگاهی عمومی انسانهاست که می‌تواند کارساز باشد و از طریق شیوه‌های علمی و پژوهشی چاره‌ساز گردد.

دیگر حاصل این تفکر که عبادت برای ثوابِ آخرت است، همت مسلمانان را برای بالاتر بردن کیفیتِ زندگی و افزودن لیاقتِ اخلاقی و عقلانی در دنیا سُست کرد و اراده‌ی آدمیان معطوف به شکوفایی جان در همین جهان نگشت. از همین روی است که مسلمین، هم در امر دنیا بی‌توفبق ماندند و همسایه فقر و عقب‌ماندگی شدند، و هم در امر رشد اخلاقی و شکوفایی عقلانی و گسترش مناسبات سالم اجتماعی تهیدست و کم‌توشه گشتند.

و این همه در حالی است که قرآن، آبادیِ زندگیِ دنیوی را یک ارزش بزرگ می‌داند و این بخش را از همّت و اراده و خرد آدمیان طلب می‌کند و از پیامبرانِ عزیز خداوند هم می‌خواهد تا برای شکوفایی جان انسانها تلاش کنند و آبادیِ جهان را به همت تک‌تکِ اعضای جامعه بسپارند. ولی دریغ که چنین نشد و به نامِ دین، هم به جان و هم به جهانِ مسلمانان لطمه وارد شد. اما با وجود تمامیِ این مصائب و مسائل، و البته با توجه به قرائت سُستی که از دین ارایه شده، راه‌ها بسته نیستند و می‌توان در برابر این نوع تلقّی حداکثری از دین، تصویری دگرگون و خِردپسند ارائه کرد، که به لطف خدا به آن خواهیم پرداخت.